આહાર જીવન માટે જરૂરી છે. જો આપણે પૂરતો ખોરાક ન લઈએ તો આપણુ શરીર યોગ્ય રીતે કામ કરી શકે નહી અને આપણને રોગો થવાની શક્યતા વધી જાય. આહાર લેવો એ જેટલુ મહત્વનું છે તેટલુ જ મહત્વ યોગ્ય આહારની પસંદગીનું છે. અને આહારની પસંદગી માટે જેમાં તમામ આહારજૂથ આવી જતા હોય તેવો આહાર લેવો જોઈએ. તંદુરસ્ત રહેવા માટે પ્રત્યેક જૂથના ખાદ્યપદાર્થો ખાવા આવશ્યક છે. આહર જૂથ વિશે( https://ketnapabari.home.blog/2020/08/09/મૂળભૂત-આહારજૂથmain-food-groups/) આપણે આગળ જોઈ ગયા. આહારજૂથનું વર્ગીકરણ આપણને આપણા આહારમાં ક્યા ખાદ્યપદાર્થોનો સમાવેશ કરવો તે નક્કી કરવામાં મદદરૂપ કરે છે. એનાથી આપણા ભોજનમાં વિવિધતા આવે છે અને ક્યા જૂથનો ખાદ્યપદાર્થ ઊપલબ્ધ નથી તેની નોંધ લઈ શકીએ છીએ. જેમકે શિયાળામાં VIT-A મેળવવા માટે કેરી ખાવાનું શક્ય નથી હોતુ પરંતુ તેના યોગ્ય વિકલ્પ તરીકે ગાજર લઈ શકાય છે. આમ, ક્યા પ્રકારના ખાદ્યપદાર્થો ખાવા તે જાણવા ઊપરાંત યોગ્ય ખાદ્યપદાર્થો પસંદ કરવાનું પણ મહત્વ છે.
તમામ ખાદ્યપદાર્થોમાં એક કરતા વધુ પોષકતત્વો હોય છે. જુદા-જુદા ખાદ્યપદાર્થોમાં પોષકઘટકોનું પ્રમાણ વધતુ-ઓછુ હોય છે. કેટલાક ખાદ્યપદાર્થમાં અમુક પોષકઘટકો વધુ હોય છે તો અમુક ઓછા હોય છે જ્યારે અમુક નહીવત્ હોય છે. અહી રજૂ કરેલ કોષ્ટક આપણા રોજીંદા ખાદ્યપદાર્થમાં રહેલા પોષકઘટકોની માહિતી આપે છે.
આહાર કોમ્પોઝિશન ટેબલ
બધી માત્રાઓ કાચા ખાદ્યપદાર્થોના 100 ગ્રામ ખાદ્ય ભાગ પર આપેલી છે.
(1)શક્તિદાયક ખાદ્યપદાર્થ
(A) અનાજ
| બાજરો | જુવાર | મકાઈ | ચોખા | ઘઊ | પૌઆ | મમરા | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| નમી(g) | 12.4 | 11.9 | 14.9 | 13.7 | 12.8 | 12.2 | 14.7 |
| પ્રોટીન(g) | 11.6 | 10.4 | 11.1 | 6.8 | 11.8 | 6.6 | 7.5 |
| ચરબી(g) | 5 | 1.9 | 3.6 | 0.5 | 1.5 | 1.2 | 0.1 |
| રેસા(g) | 1.2 | 1.6 | 2.7 | 0.2 | 1.2 | 0.7 | 0.3 |
| કાર્બોદિત પદાર્થ(g) | 67.5 | 72.6 | 66.2 | 78.2 | 71.2 | 77.3 | 73.6 |
| શક્તિ(Kcal) | 361 | 349 | 342 | 345 | 346 | 346 | 325 |
| કેલ્શિયમ(mg) | 42 | 25 | 10 | 10 | 41 | 20 | 23 |
| ફોસ્ફરસ(mg) | 296 | 222 | 348 | 160 | 306 | 238 | 150 |
| લોહ તત્વ(mg) | 8.0 | 4.1 | 2.3 | 0.7 | 5.3 | 20.0 | 6.6 |
| બીટા-કેરો ટિન(mc g) | 132 | 47 | 90 | 0 | 64 | 0 | 0 |
| રેટિનોલ(mc g) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| થાયમિન(mg) | 0.33 | 0.37 | 0.42 | 0.06 | 0.45 | 0.21 | 0.21 |
| રિબોફ્લે- વિન(mg) | 0.25 | 0.13 | 0.10 | 0.06 | 0.17 | 0.05 | 0.01 |
| નાયસિન (mg) | 2.3 | 3.1 | 1.8 | 1.9 | 5.5 | 4.0 | 4.1 |
| ફોલિક- ઍસિડ (mc g) | 45.5 | 20 | 20.0 | 8.0 | 36.6 | _ | _ |
| વિટા-સી(mg) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
(B) કંદમૂળ, ખાંડ, ચરબી
| બટેટા | સાબુદાણા | ખાંડ | ગોળ | મધ | ઘી | તેલ | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| નમી(g) | 74.7 | 12.2 | 0.4 | 3.9 | 20.6 | _ | _ |
| પ્રોટીન(g) | 1.6 | 0.2 | 0.1 | 0.4 | 0.3 | _ | _ |
| ચરબી(g) | 0.1 | 0.2 | 0 | 0.1 | 0 | 100 | 100 |
| રેસા(g) | 0.4 | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| કાર્બોદિત પદાર્થ(g) | 22.6 | 87.1 | 99.4 | 95 | 79.5 | _ | _ |
| શક્તિ(Kcal) | 97 | 351 | 398 | 383 | 319 | 900 | 900 |
| કેલ્શિ યમ(mg) | 10 | 10 | 12 | 80 | 5 | _ | _ |
| ફોસ્ફ રસ(mg) | 40 | 10 | 1 | 40 | 16 | _ | _ |
| લોહ તત્વ(mg) | 0.5 | 1.3 | 0.2 | 2.6 | 0.7 | _ | _ |
| બીટા-કેરો ટિન(mc g) | 24 | _ | _ | _ | _ | _ | 0 |
| રેટિ- નોલ(mc g) | 0 | _ | _ | _ | _ | 600 | 0 |
| થાય- મિન(mg) | 0.1 | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| રિબોફ્લે- વિન(mg) | 0.01 | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| નાયસિન (mg) | 1.2 | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| ફોલિક- ઍસિડ (mc g) | 7.0 | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| વિટા- સી(mg) | 17 | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
(2) શરીર-ઘડતર કરતા ખાદ્યપદાર્થ
(A) દૂધ અને દૂધની બનાવટ તથા માંસાહાર
| દૂધ | દહી | પનીર | ચીઝ | ઈંડા | માછલી | માંસ | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| નમી(g) | 87.5 | 89.1 | 57.1 | 40.3 | 73.7 | 20.1 | 72.2 |
| પ્રોટીન(g) | 3.2 | 3.1 | 18.3 | 24.1 | 13.3 | 60.2 | 25.9 |
| ચરબી(g) | 4.1 | 4.0 | 20.8 | 25.1 | 13.3 | 2.0 | 0.6 |
| રેસા(g) | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| કાર્બોદિત પદાર્થ(g) | 4.4 | 3.0 | 1.2 | 6.3 | _ | 1.8 | _ |
| શક્તિ(Kcal) | 67 | 60 | 265 | 348 | 173 | 266 | 109 |
| કેલ્શિ યમ(mg) | 120 | 149 | 208 | 790 | 60 | 939 | 25 |
| ફોસ્ફ રસ(mg) | 90 | 93 | 138 | 520 | 220 | 347 | 245 |
| લોહ તત્વ(mg) | 0.2 | 0.2 | _ | 2.1 | 2.1 | 15.0 | _ |
| બીટા-કેરો ટિન(mc g) | 6 | 0 | 0 | 0 | 600 | _ | _ |
| રેટિ- નોલ(mc g) | 52 | 31 | 110 | 82 | 360 | _ | _ |
| થાય- મિન(mg) | 0.05 | 0.05 | 0.07 | _ | 0.1 | _ | _ |
| રિબોફ્લે- વિન(mg) | 0.19 | 0.16 | 0.02 | _ | 0.4 | _ | 0.14 |
| નાયસિન (mg) | 0.1 | 0.1 | _ | _ | 0.1 | _ | _ |
| ફોલિક- ઍસિડ (mc g) | 8.5 | 12.5 | _ | _ | 78.3 | _ | 6.8 |
| વિટા- સી(mg) | 2 | 1 | 3 | _ | 0 | _ | _ |
(B) દાળો અને કઠોળ
| મગ | મઠ | ચણા | તુવેર | અડદદાળ | રાજમા | સોયાબીન | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| નમી(g) | 10.4 | 10.8 | 9.8 | 13.4 | 10.9 | 12.0 | 8.1 |
| પ્રોટીન(g) | 24.9 | 23.6 | 17.1 | 22.3 | 24 | 22.9 | 43.2 |
| ચરબી(g) | 1.3 | 1.1 | 5.3 | 1.7 | 1.4 | 1.3 | 19.5 |
| રેસા(g) | 4.1 | 4.5 | 3.9 | 1.5 | 0.9 | 4.8 | 3.7 |
| કાર્બોદિત પદાર્થ(g) | 56.7 | 56.5 | 60.9 | 57.6 | 59.6 | 60.6 | 20.9 |
| શક્તિ(Kcal) | 334 | 330 | 360 | 335 | 347 | 346 | 432 |
| કેલ્શિ યમ(mg) | 124 | 202 | 202 | 73 | 154 | 260 | 240 |
| ફોસ્ફ રસ(mg) | 326 | 230 | 312 | 304 | 385 | 410 | 690 |
| લોહ તત્વ(mg) | 4.4 | 9.05 | 4.6 | 2.7 | 3.8 | 5.1 | 10.4 |
| બીટા-કેરો ટિન(mc g) | 94 | 9 | 189 | 132 | 38 | _ | 426 |
| રેટિ- નોલ(mc g) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | _ | 0 |
| થાય- મિન(mg) | 0.47 | 0.45 | 0.3 | 0.45 | 0.42 | _ | 0.73 |
| રિબોફ્લે- વિન(mg) | 0.27 | 0.09 | 0.15 | 0.19 | 0.2 | _ | 0.39 |
| નાયસિન (mg) | 2.1 | 1.5 | 2.9 | 2.9 | 2 | _ | 3.2 |
| ફોલિક- ઍસિડ (mc g) | _ | _ | 186 | 103 | 132 | _ | 100 |
| વિટા- સી(mg) | 0 | 2 | 3 | 0 | 0 | _ | _ |
(3) રક્ષણાત્મક ખાદ્યપદાર્થ
(A) લીલા પાંદળાવાળા શાકભાજી
| પત્તા કોબી | મેથી | પાલક | ધાણા ભાજી | મીઠો લીમડો | અડવીના પાન | મૂળાના પાન | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| નમી(g) | 91.9 | 86.1 | 92.1 | 86.3 | 63.8 | 82.7 | 90.8 |
| પ્રોટીન(g) | 1.8 | 4.4 | 2 | 3.3 | 6.1 | 3.9 | 3.8 |
| ચરબી(g) | 1.0 | 0.9 | 0.7 | 0.6 | 1 | 1.5 | 0.4 |
| રેસા(g) | 1 | 1.1 | 0.6 | 1.2 | 6.4 | 2.9 | 1.0 |
| કાર્બોદિત પદાર્થ(g) | 4.6 | 6 | 2.9 | 6.3 | 18.7 | 6.8 | 2.4 |
| શક્તિ(Kcal) | 27 | 49 | 26 | 44 | 108 | 56 | 28 |
| કેલ્શિ યમ(mg) | 39 | 395 | 73 | 184 | 830 | 227 | 265 |
| ફોસ્ફ રસ(mg) | 44 | 51 | 21 | 71 | 57 | 82 | 59 |
| લોહ તત્વ(mg) | 0.8 | 1.9 | 1.1 | 1.4 | 0.9 | 10 | 0.9 |
| બીટા-કેરો ટિન(mc g) | 120 | 2340 | 5580 | 6918 | 7560 | 10278 | 5295 |
| રેટિ- નોલ(mc g) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| થાય- મિન(mg) | 0.06 | 0.04 | 0.03 | 0.05 | 0.08 | 0.22 | 0.18 |
| રિબોફ્લે- વિન(mg) | 0.09 | 0.31 | 0.26 | 0.06 | 0.21 | 0.26 | 0.47 |
| નાયસિન (mg) | 0.4 | 0.8 | 0.5 | 0.8 | 2.3 | 1.1 | 0.8 |
| ફોલિક- ઍસિડ (mc g) | 23 | _ | 123 | _ | 93.9 | _ | _ |
| વિટા- સી(mg) | 124 | 52 | 28 | 135 | 4 | 12 | 81 |
(B) અન્ય શાકભાજી
| કારેલા | દૂધી | રીંગણા | ફ્લાવર | ભીંડી | કાકડી | ટમેટા | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| નમી(g) | 92.4 | 96.1 | 92.7 | 90.8 | 89.6 | 96.3 | 94.0 |
| પ્રોટીન(g) | 1.6 | 0.2 | 1.4 | 2.6 | 1.9 | 0.4 | 0.9 |
| ચરબી(g) | 0.2 | 0.1 | 0.3 | 0.4 | 0.2 | 0.1 | 0.2 |
| રેસા(g) | 0.8 | 0.6 | 1.3 | 1.2 | 1.2 | 0.4 | 0.8 |
| કાર્બોદિત પદાર્થ(g) | 1.9 | 2.5 | 4 | 4.0 | 6.4 | 2.5 | 3.5 |
| શક્તિ(Kcal) | 10 | 12 | 24 | 30 | 35 | 13 | 17 |
| કેલ્શિ યમ(mg) | 30 | 20 | 18 | 33 | 66 | 10 | 10 |
| ફોસ્ફ રસ(mg) | 20 | 10 | 47 | 57 | 56 | 25 | 30 |
| લોહ તત્વ(mg) | 0.8 | 0.5 | 0.4 | 1.2 | 0.4 | 0.6 | 0.6 |
| બીટા-કેરો ટિન(mc g) | 0 | 0 | 74 | 30 | 52 | 0 | _ |
| રેટિ- નોલ(mc g) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | _ |
| થાય- મિન(mg) | 0.06 | 0.03 | 0.04 | 0.04 | 0.07 | 0.03 | 0.02 |
| રિબોફ્લે- વિન(mg) | 0.01 | 0.01 | 0.11 | 0.10 | 0.1 | 0 | 0 |
| નાયસિન (mg) | 0.4 | 0.2 | 0.9 | 1.0 | 0.6 | 0.2 | 0.4 |
| ફોલિક- ઍસિડ (mc g) | _ | _ | 34 | _ | 105.1 | 14.7 | 30 |
| વિટા- સી(mg) | 88 | 0 | 12 | 56 | 13 | 7 | 27 |
(C) ફળો
| સફરજન | કેળા | દ્રાક્ષ | જામફળ | પાકીકેરી | પપૈયા | દાડમ | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| નમી(g) | 84.6 | 70.1 | 79.2 | 81.7 | 81 | 90.8 | 78.0 |
| પ્રોટીન(g) | 0.2 | 1.2 | 0.5 | 0.9 | 0.6 | 0.6 | 1.6 |
| ચરબી(g) | 0.5 | 0.3 | 0.3 | 0.3 | 0.4 | 0.1 | 0.1 |
| રેસા(g) | 1.0 | 0.4 | 2.9 | 5.2 | 0.7 | 0.8 | 5.1 |
| કાર્બોદિત પદાર્થ(g) | 13.4 | 27.2 | 16.5 | 11.2 | 16.9 | 7.2 | 14.5 |
| શક્તિ(Kcal) | 59 | 116 | 71 | 51 | 74 | 32 | 65 |
| કેલ્શિ યમ(mg) | 10 | 17 | 20 | 10 | 14 | 17 | 10 |
| ફોસ્ફ રસ(mg) | 14 | 36 | 30 | 28 | 16 | 13 | 70 |
| લોહ તત્વ(mg) | 0.7 | 0.4 | 0.5 | 0.3 | 1.3 | 0.5 | 1.8 |
| બીટા-કેરો ટિન(mc g) | 9 | 78 | 0 | 0 | 2743 | 666 | 0 |
| રેટિ- નોલ(mc g) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| થાય- મિન(mg) | _ | 0.03 | _ | 0.03 | 0.08 | 0.04 | 0.06 |
| રિબોફ્લે- વિન(mg) | 0.01 | 0.08 | _ | 0.03 | 0.09 | 0.25 | 0.1 |
| નાયસિન (mg) | 0.2 | 0.5 | 0 | 0.4 | 0.9 | 0.2 | 0.3 |
| ફોલિક- ઍસિડ (mc g) | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| વિટા- સી(mg) | 1 | 7 | 1 | 212 | 16 | 57 | 16 |
સૂકોમેવો અને તેલીબિયાં
| બદામ | કાજૂ | નારિયલ | તલ | મગફળી | પિસ્તા | અખરોટ | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| નમી(g) | 5.2 | 5.9 | 4.3 | 5.3 | 3.0 | 5.6 | 4.5 |
| પ્રોટીન(g) | 20.8 | 21.2 | 6.8 | 18.3 | 25.3 | 19.8 | 15.6 |
| ચરબી(g) | 58.9 | 46.9 | 62.3 | 43.3 | 40.1 | 53.5 | 64.5 |
| રેસા(g) | 1.7 | 1.3 | 6.6 | 2.9 | 3.1 | 2.1 | 2.6 |
| કાર્બોદિત પદાર્થ(g) | 10.5 | 22.3 | 18.4 | 25.0 | 26.1 | 16.2 | 11.0 |
| શક્તિ(Kcal) | 655 | 596 | 662 | 563 | 567 | 626 | 687 |
| કેલ્શિ યમ(mg) | 230 | 50 | 400 | 1450 | 90 | 140 | 100 |
| ફોસ્ફ રસ(mg) | 490 | 450 | 210 | 570 | 350 | 430 | 380 |
| લોહ તત્વ(mg) | 5.1 | 5.8 | 7.8 | 9.3 | 2.5 | 7.7 | 2.6 |
| બીટા-કેરો ટિન(mc g) | 0 | 60 | 0 | 60 | 37 | 144 | 6 |
| રેટિ- નોલ(mc g) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| થાય- મિન(mg) | 0.24 | 0.63 | 0.08 | 1.01 | 0.90 | 0.67 | 0.45 |
| રિબોફ્લે- વિન(mg) | 0.57 | 0.19 | 0.01 | 0.34 | 0.13 | 0.28 | 0.40 |
| નાયસિન (mg) | 4.4 | 1.2 | 3.0 | 4.4 | 19.9 | 2.3 | 1.0 |
| ફોલિક- ઍસિડ (mc g) | _ | _ | 16.5 | 134 | 20 | _ | _ |
| વિટા- સી(mg) | 0 | 0 | 7 | 0 | 0 | _ | 0 |
મસાલા
| હીંગ | જીરા | લસણ | આદુ | અજમો | મરી | હળદર | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| નમી(g) | 16.0 | 11.9 | 62 | 80.9 | 7.4 | 18.2 | 13.1 |
| પ્રોટીન(g) | 4.0 | 18.7 | 6.3 | 2.3 | 17.1 | 11.5 | 6.3 |
| ચરબી(g) | 1.1 | 15.0 | 0.1 | 0.9 | 21.8 | 6.8 | 5.1 |
| રેસા(g) | 4.1 | 12.0 | 0.8 | 2.4 | 21.2 | 14.9 | 2.6 |
| કાર્બોદિત પદાર્થ(g) | 67.8 | 36.6 | 29.8 | 12.3 | 24.6 | 49.2 | 69.4 |
| શક્તિ(Kcal) | 297 | 356 | 145 | 67 | 363 | 304 | 349 |
| કેલ્શિ યમ(mg) | 690 | 1080 | 30 | 20 | 1525 | 460 | 150 |
| ફોસ્ફ રસ(mg) | 50 | 511 | 310 | 60 | 443 | 198 | 282 |
| લોહ તત્વ(mg) | 39.4 | 11.7 | 1.2 | 3.5 | 12.5 | 124 | 67.8 |
| બીટા-કેરો ટિન(mc g) | 4 | 522 | 0 | 40 | 71 | 1080 | 30 |
| રેટિ- નોલ(mc g) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| થાય- મિન(mg) | 0 | 0.55 | 0.06 | 0.6 | 0.21 | 0.09 | 0.03 |
| રિબોફ્લે- વિન(mg) | 0.04 | 0.36 | 0.23 | 0.03 | 0.28 | 0.14 | 0 |
| નાયસિન (mg) | 0.3 | 2.6 | 0.4 | 0.6 | 2.1 | 1.4 | 2.3 |
| ફોલિક- ઍસિડ (mc g) | _ | _ | _ | _ | _ | _ | 18 |
| વિટા- સી(mg) | 0 | 3 | 13 | 6 | _ | _ | 0 |
આહાર કોમ્પોઝિશન ટેબલનો ઊપયોગ કરતી વખતે એ ધ્યાનમાં રાખવું જરૂરી છે કે ટેબલની અમુક સીમાઓ છે. આમાંથી આપણને આહારના આયોજન માટેની જરૂરી બધી જાણકારી નથી મળતી. ટેબલમાં આપેલ ખાદ્યપદાર્થો ના પોષકતત્વો ની માત્રા અને આપણે ઘરમાં વાપરતા ખાદ્યપદાર્થોના પોષકતત્વોની માત્રા એકદમ સરખી નથી હોતી.જેના માટે ઘણા પરિબળો જવાબદાર હોય છે. જેમકે છોડની વિવિધતા,ઊપજનો વિસ્તાર, તે વિસ્તારની માટી, તે વિસ્તારની આબોહવા, ઊગાડવાની પદ્ધતિ વગેરે.. જો કે આ વિભિન્નતા બહુ જ નજીવી હોય છે. સાચી માત્રા તથા અનુમાનિત માત્રામાં વિશેષ અંતર નથી હોતું. તેથી આપણે આ ટેબલને કોઈપણ બદલાવ વગર ઊપયોગ કરી શકીએ. બીજુ ટેબલમાં માત્ર કાચા ખાદ્યપદાર્થો ના પોષકતત્વોની માત્રા બતાવવામાં આવી છે. તેને રાંધવાથી કે તેના ઊપર પ્રક્રિયા કરવાથી પોષકતત્વોની માત્રા ઓછી થાય છે. ઊપરાંત ઘણા ખાદ્યપદાર્થો એવા હોય છે કે તેનું શરીરમાં પાચન થયા બાદ તેમાંના પોષકતત્વો ઓછા થઈ જાય છે. જેમકે કેલ્શિયમ, લોહતત્વ, બીટા-કેરોટીન, પ્રોટીન વગેરે.. શરીરમાં પૂરી રીતે શોષિત થતા નથી.
ઊપરના કોષ્ટક મુજબ જોઈએ તો અનાજમાંથી આપણને શક્તિ મળે છે. ઊપરાંત તે પ્રોટીન અને બી-વિટામિનોનાં સારા પ્રાપ્તિસ્થાન છે. દૂધને કેટલીક વાર સંપૂર્ણ આહાર માનવામાં આવે છે કારણકે તેમા આયર્ન અને VIT-C સિવાયના તમામ પોષકઘટકો આવેલા છે. ઈંડા, માંસ, માછલી જેવા પ્રાણીજન્ય આહારમાં પ્રોટીન, VIT-A, બી-વિટામિનો અને ખનિજક્ષારો હોય છે.ફળો અને શાકભાજી ખનિજક્ષાર અને વિટામિનોના સારા પ્રાપ્તિસ્થાન છે.તેમાં રહેલી ખાંડ અને ચરબી મુખ્યત્વે શક્તિ આપે છે. સૂકોમેવો, તેલિબિયાં અને મસાલા પણ ઘણા પોષકતત્વો આપે છે. આમ અનેક પોષકઘટકો વાળા ખાદ્ય પદાર્થોનો આપણા આહારમાં સમાવેશ કરીને આપણે આપણા આહારનું પોષણમૂલ્ય સારા પ્રમાણમાં વધારી શકાય છે.
આપણે અને આપણો આહાર 